عمل تمیز نگهداشتن دهان به دوران باستان باز می گردد و در اکثر اقوام بزرگ آن دوران کاری رایج بوده است، اما یکی از قدیمی ترین مدارک نوشتاری مربوط به آن در متون مذهبی دوران بودا است که در آن به خلال دندان اشاره شده است. در این متن آمده است که در میان دستورات بهداشتی او، استفاده از خلال دندان توصیه شده است.
بهداشت دهان و خرافه های آن
– نوشیدن شیر بز برای داشتن نفس خوشبو.
– خاکستر حاصل از سوزاندن سر موش، خرگوش، گرگ و سم گاو نر و پای بز را برای سلامت لثه مفید می دانستند.( البته امروزه چنین دستوری چندان با استقبال مواجه نخواهد شد!)
– سه مرتبه در سال شستن دندان با خون لاک پشت موجب می شود که به دندان درد دچار نشوید.
– مواد دهان شویه هم یا از شراب سفید خالص بود، یا ( خودتان را برای شنیدن این یکی آماده کنید!) ادرار کهنه که اصلا برای این منظور نگه داری می شد.
قرن هجدهم
قدیمی ترین سند از خمیر دندان واقعی مربوط به سال 1780 است که در آن خمیر دندان مذکور از موادی که اصلی ترین آن نان سوخته است تهیه می شده است. دستور ساخت نوع دیگر خمیر دندان در این زمان به این ترتیب بوده است:
– 42 گرم خون اژدها (!!! )
– 42 گرم دارچین
– 28 گرم زاج سفید سوخته
مواد بالا را خوب مخلوط کرده و یک روز در میان استفاده کنید.
قرن نوزدهم
– در قرن نوزدهم، ذغال برای تمیز کردن دندان ماده بسیار مناسبی به شمار می آمد.
– اکثر خمیر دندان ها در این دوره، در واقع به شکل پودر بودند.
– هدف استفاده از پودرهای دندان نه تنها شستن دندان ها، بلکه خوشبو کردن دهان بود.
– مردم در آن زمان معتقد بودند که توت فرنگی رسیده ماده ای طبیعی برای مبارزه با جرم دندان و خوشبو کننده دهان است.
– در 1885، این دستور ساخت خمیر دندان، در سالنامه کشاورزان به چاپ رسید:
1 اونس پودر بسیار نرم صمغ درخت مرمکی(نوعی درخت آفریقایی و آسیایی) ، 2 قاشق پر از بهترین عسل موجود ، کمی نعنا. مواد فوق را مخلوط کرده و هر شب دندانها را با آن بشویید.
– قبل از اختراع خمیر دندان، مردم از هر چیز خشک و زبری برای تمیز کردن دندان استفاده می کردند. این موارد شامل پوست تخم مرغ خرد شده، پودر سنگ خاراپا سنگ پا سم حیوانات استفاده می کردند.
– قبل از به وجود آمدن مسواک، مردم از انگشت خود یا ترکه و شاخه های جوان انواع درخت استفاده می کردند (که در عربستان همچنان رواج دارد)
قرن بیستم
– انواع مایع دهان شوی و خمیر دندان بسیار رواج یافت و این مواد غالبا دارای کلروفیل بودند تا رنگ سبز تر و تازه ای داشته باشند.در این زمان خون ریزی لثه اهمیتی به اندازه دندان درد پیدا کرد.
– در 1915 برگ درختی به نا م اوکالیپتوس که در آسیای شرقی فراوان بود، در فرمول تهیه دهان شویه ها جای گرفت.
و… ، خمیر دندان این قرن چه داشت؟
-مونو فلوروفسفات سدیم
– رنگ
– طعم
– فلوراید
– مواد کف زا
– پاک کننده ها
– مواد رطوبت زا(که مانع خشک شدن خمیر میشوند.)
خمیر دندان های گیاهی یا Herbal برای کسانی ساخته شد که به دنبال یک تمیز کننده طبیعی بودند و نمی خواستند از خمیرهای حاوی فلوراید استفاده کنند.
و بالاخره قرن بیست و یکم
در قرن حاضر، هنوز تغییری در آخرین دستاوردها به وجود نیامده است و تنها می توان به انواع مواد سفید کننده دندان که به بعضی از خمیر دندان ها اضافه می شود اشاره نمود.
و اما قدیمی ترین فرمول خمیر دندان :. این فرمول در سال 1873 بر روی یک ورق پاپیروس نوشته شده است. این محصول که “پودری برای دندان های سفید و بی نقص” نامیده شده است، زمانی که که با بزاق دهان مخلوط می شود، خمیری سالم پدید می آورد و دستور تهیه آن از این قرار است:
” یک درخما (میزانی برابر یک صدم اونس) سنگ نمک، دو درخما نعنا، یک درخما گل نرگس خشک شده و بیست دانه فلفل است و این مواد باید همه کوبیده شده و یا یکدیگر مخلوط شوند.”
بنا به گفته یک دندان پزشک اتریشی که آنرا امتحان کرده بود نتیجه، خمیری است تند که موجب خونریزی خفیف لثه می شود اما بر بسیاری از خمیر دندان های جدید برتری دارد.
اجزای تشکیل دهنده خمیردندان
چسباننده : باعث چسبیدن اجزای خمیردندان و مانع جداشدن اجزای مایع و جامد داخل خمیردندان میشود. همین‌طور بر سرعت و میزان كف‌كردن خمیردندان، میزان آزادشدن طعم و ظاهر خمیردندان روی مسواك نیز اثر می‌گذارد.
ساینده : سطح بیرونی دندانها را می‌سایند و باعث جداشدن پلاك و ذرات چسبیده به دندان میشود بعضی انواع ساینده نسبت به سایر مواد زبرترند و می‌توانند باعث صدمه غیرضروری به دندانها شوند
مرطوب‌كننده: آب را در تركیب خمیردندان نگه می‌دارد یعنی مانع خشك‌شدن آن خواهد شد. پس می‌تواند اجزای مایع و جامد خمیردندان را كنار هم نگه دارد. همچنین می‌تواند باعث احساس خنكی یا شیرینی خمیردندان شود كه احساس مطبوعی را ایجاد می‌كند.
طعم‌دهنده : بیشترین طعم‌دهنده‌هایی كه در تركیب خمیردندان استفاده میشود نعناع است چون باعث احساس تازگی میشود.
شیرین‌كننده : به منظور شیرین کردن تمیز کننده‌های دندان مواد شیرین کننده همراه با اسانسها به کار گرفته میشوند تا این فراورده‌ها را دلچسب و مطبوع کنند. متداولترین آنها عبارتند از : سدیم ساخارین ، ساخارین و شکر. استفاده از شکر ممکن است باعث بروز این اشکال شود که ضمن متبلور شدن ، موجب سخت شدن خمیر دندان شود
فلوراید: باعث استحکام مینای دندان شده و از پوسیدگی آن جلوگیری می‌کنند
سفیدكننده : در آخرین دستاورد‌های قرون قبل، تغییر خاصی به وجود نیامد جز اینكه در قرن حاضر می‌توان به حضور موادی در خمیر دندانها به نام سفیدكننده دندان اشاره كرد
آب: معمولا از آب مقطر یا آبی که درجه خلوص آن نزدیک به آب مقطر باشد، استفاده میشود
انواع خمیر دندان:
1-خمیردندانهای ضد پوسیدگی
خمیردندان های حاوی فلوراید، اثر کاهش دهندگی پوسیدگی دندان ها را بر عهده دارند و اگر از سن2سالگی به طور مرتب استفاده شود تا 44 درصد از میزان پوسیدگی کم میکند
2-خمیردندانهای سفید کننده
این خمیردندانها دارای مواد ساینده و پاک کننده قوی هستند که موجب تمیزی و سفیدی و شفافیت دندانها میشوند. اگر دندان‌هایتان دارای پوسیدگی متعدد و مینای آسیب دیده است،بهتراست دوراین خمیردندانها را خط بکشید،چون مواد شیمیایی قوی موجود درآنها به طور مستقیم روی عاج دندان قرار گرفته و سبب بروزحساسیت دندانی در شما می شود.
3-خمیردندانهای ضدحساسیت
این خمیردندانها مخصوص افرادی است که دندان های حساسی دارند و با خوردن بستنی یا آب یخ یا چای و قهوه داغ، ناگهان دندان‌هایشان درد شدیدی را احساس می کند به طور معمول باید دو هفته از این خمیردندانها استفاده کنید و بعد از آن تا چند هفته با خمیردندان معمولی دندان هایتان رامسواک بزنید
4-خمیردندانهای ضد جرم
اگر شما هر شب از این خمیردندان ها استفاده کنید، باید در انتظار سایش مینای دندان هایتان باشید که از این محل‌های ساییدگی، دندانها حساس می شوند و شما با خوردن هر خوراکی یا نوشیدنی سرد و گرم احساس درد خواهید کرد ذرات ساینده این خمیردندان ها، سایش لثه ها را هم در پی دارند. بنابراین اگر سیگاری نیستید، اصلا چنین خمیردندانی را نخرید
5 -خمیردندانهای چینی
بسیاری از کشورها واردات خمیردندان از چین را ممنوع کردند
6-خمیر دندان ترمودنت
این خمیر دندان حساسیت اعصاب را از بین میبرد زمانی که بیمار از حساسیت طوق دندان شکایت دارد توصیه میشود مقداری از خمیر دندان روی مسواک استفاده کند و مقداری را با انگشت بر روی نواحی حساس بمالد
7-خمیردندان اموفرم
این خمیر دندان ماده حساسیت زدا برای دندانهایی است که به دلیل ار بین رفتن مینا یا برهنه شدن سطح ریشه به عوامل تحریکی حساس شده باشد
8-خمیردندان استرانسیوم کلراید
این خمیر دندان طبی است و به منظور کاهش حساسیت دندانها به خصوص در ناحیه طوق و ریشه های برهنه در اثر تحلیل استخوان و یاجراحی پریو.
9-خمیردندان حاوی آنزیم
با تولید H2o2 در دهان به عنوان ضد پلاک عمل می کند
10-خمیردندان اسیدی
این نوع حاوی اسید آرژینین و کربنات کلیسم بوده و به گفته محققان مانع از پوسیدگی دندان می شود
در خرید خمیر دندان به چه نکاتی توجه کنیم
هنگام خرید خمیر دندان، باید وجود موادی مانند “دی‌اتیلن گلیکول، دی گلیکول” و یا “دی گلیکول استئارات” را در آن بررسی کنید، اما ممکن است بعضی از خمیردندان ها، لیست مواد تشکیل دهنده را ذکر نکرده باشند که در این صورت باید به نام کشور سازنده، نشان استاندارد و مجوز وزارت بهداشت توجه کنید.
کاربردهای خمیر دندان :
1- تمیزکردن و جرم زدایی از دندان ها
2- خوشبوکردن محدوده دهانی
3- از بین برنده تحریک های ناشی از گزش حشرات
4- تسکین دهنده سوختگی های جزئی پوستی
5-شستشودهنده ناخن ها به جهت زیبایی و استحکام
6-برطرف کننده مه گرفتگی لنز عینک طبی یا عینک شنا
7-برطرف کننده بوی بد دست زمان استفاده از مواد غذایی مانند پیاز، سیر و ماهی
8-تمیز کننده کفش های چرمی و همچنین بهبود خراش های ایجادشده
9-پاک کننده نقاشی بچه ها از روی دیوار
10-درخشان کننده تمامی جواهرآلات به غیر از مرواریدها
11-ازبین برنده خراش های سطحی سی دی ها و دی وی دی ها